ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

        การดำเนินชีวิตของมนุษย์นั้นประกอบด้วยปัจจัยสี่ คือ ที่อยู่อาศัย อาหาร เครื่องนุ่งห่มและยารักษาโรค ที่อยู่อาศัยเป็นปัจจัยสำคัญที่สุดของมนุษย์ รูปแบบที่อยู่อาศัยมีพัฒนาการตามลำดับจากความเรียบง่ายไปสู่ความพิถีพิถันซับซ้อนมากขึ้น ตูบเป็นที่อยู่อาศัยที่มีลักษณะเรียบง่าย สมถะ ใช้วัสดุที่หาง่ายในท้องถิ่น เช่นไม้ไผ่ กิ่งไม้ หญ้า ใบไม้มาสร้างเป็นพิงพักชั่วคราวที่มีขนาดไม่ไหญ่นัก วิธีสร้างไม่ยุ่งยากอาจใช้วิธีมัดผูกเข้าหลิ่มอย่างใดอย่างหนึ่งแล้วแต่ความสะดวก และเหมาะสม ตูบที่ปรากฎในชุมชนอีสานมีสองชนิดคือ ตูบผีและตูบคน
        ตูบผี เป็นที่สิงสถิตย์ของวิญญาณศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวบ้านยึดถือเป็นที่พึ่งทางใจเช่น ผีปู่ตา ผีป่า ผีนา ผีหนองน้ำลำธาร เป็นต้น ชาวบ้านจะปลูกตูบเล็ก ๆ ไว้นอกชุมชนไม่ไกล จากหมู่บ้านนัก เช่นปลูกไว้ในป่าไกล้โคนต้นไม้ไหญ่ หรือปลูกไว้ที่นาที่หนองน้ำเมื่อมีเรื่องเดือดร้อนใจชาวบ้านจะไปประกอบพิธีเซ่นไหว้หรือเลี้ยงผีตามเทศกาล เช่นเลี้ยงผีปู่ตาก่อนลงมือทำนา เป็นต้น ตูบผีจะมีขนาดเล็กมาก ภายในตูบมีเครื่องเซ่น เช่น ดอกไม้ ธูปเทียน พวงมาลัย แก้วเหล้า จาน เครื่องเซ่นและบริวาร เช่น ช้าง ม้า วัว ควาย เป็ด ไก่ โดยปั้นเป็นรูปคล้ายตุ๊กตา ผู้ที่คอยดูแลตูบผีคือเฒ่าจ้ำ หรือหมอผีผู้ทำหน้าที่สืบสารระหว่างชาวบ้านกับผีศักดิ์สิทธิ์
        ตูบคน เป็นที่อยู่อาศัยของคนมีหลายลักษณะเช่น ตูบต่อเล้า ตูบหย้า เถียงนา ผามหรือประรำดังรายละเอียดดัง ต่อไปนี้
              - ตูบต่อเล้า เป็นสิ่งก่อสร้างที่อิงกับตัวเล้าข้าวลักษณะคล้ายเพิงหมาแหงนทั่ว ๆ ไป ด้านสูงอาศัยโครงสร้างของเล้าข้าวเป็นตัวยึดต่อยื่นหลังคาลาดต่ำลงไปด้านข้างของเล้า แล้วใช้ไม้เสาตั้งรับ 2-3 ต้น ความกว้างของตูบต่อเล้าประมาณสองเมตรยาวสามเมตรครึ่ง วิธีสร้างมักใช้วิธีผูกหรือมัดคล้ายกับเรือนเครื่องผูก เป็นที่อยู่อาศัยของครอบครัวใหม่ที่เริ่มต้นชีวิตใหม่
               - ตูบต่อบ้าน เป็นสิ่งก่อสร้างที่อิงกับตัวบ้านมีลักษณะคล้ายตูบต่อเล้า วัสดุที่ใช้ไม่ถาวรเพียงแต่สร้างต่อจากตัวบ้านให้เป็นที่อยู่อาศัยของครอบครัวซึ่งแต่งงานใหม่ที่กำลังเตรียมจะสร้างเรือน หรือเป็นที่พักร้อนต้อนรับแขก หรือเก็บสิ่งของ
              - ตูบเหย้า เป็นเรือนเล็ก ๆ ที่สร้างเฉพาะตัวไม่อาศัยอาคารอื่นเพื่อเป็นที่อยู่ของคนจนหรือครอบครัวใหม่ วัสดุที่ใช้ใม่พิถีพิถันนัก อาจปลูกแบบเรือนเครื่องผูกเรือเครื่องสับก็ได้ ส่วนประกอบของตูบเหย้ามีดังนี้ เสา โดยทั่วไปใช้ได้ทั้งไม้เนื้อแข็งและไม้เนื้ออ่อนขนาดไม่ใหญ่นัก ถ้ามีการยกพื้นเตี้ย ๆ จะใช้เสาค้ำหรือเสาตอกม้อก็ได้ บางครั้งใช้ไม้ใผ่และกิ่งไม้ขนาดใหญ่เป็นเสาเมื่อนำโครงสร้างอื่นมาประกอบใช้วิธี บาก สอด หรือผูกมักด้วยเชือกด้วยหวายหรือด้วยเครือซูดก็ได้ ขางหรือคาน เป็นโครงสร้างของเรือนที่รับน้ำหนัก พื้นวัสดุที่ใช้เป็นในเนื้อแข็งกรณีที่เป็นตูบอาจใช้ใม้ไผ่ทั้งลำ

หน้าต่อไป







	ตูบ
	เมนู
	การดำเนินชีวิตของมนุษย์นั้นประกอบด้วยปัจจัยสี่ คือ ที่อยู่อาศัย อาหาร เครื่องนุ่งห่มและยารักษาโรค ที่อยู่อาศัยเป็นปัจจัยสำคัญที่สุดของมนุษย์ รูปแบบที่อยู่อาศัยมีพัฒนาการตามลำดับจากความเรียบง่ายไปสู่ความพิถีพิถันซับซ้อนมากขึ้น ตูบเป็นที่อยู่อาศัยที่มีลักษณะเรียบง่าย สมถะ ใช้วัสดุที่หาง่ายในท้องถิ่น เช่นไม้ไผ่ กิ่งไม้ หญ้า ใบไม้มาสร้างเป็นพิงพักชั่วคราวที่มีขนาดไม่ไหญ่นัก วิธีสร้างไม่ยุ่งยากอาจใช้วิธีมัดผูกเข้าหลิ่มอย่างใดอย่างหนึ่งแล้วแต่ความสะดวก และเหมาะสม ตูบที่ปรากฎในชุมชนอีสานมีสองชนิดคือ ตูบผีและตูบคน ตูบผี เป็นที่สิงสถิตย์ของวิญญาณศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวบ้านยึดถือเป็นที่พึ่งทางใจเช่น ผีปู่ตา ผีป่า ผีนา ผีหนองน้ำลำธาร เป็นต้น ชาวบ้านจะปลูกตูบเล็ก ๆ ไว้นอกชุมชนไม่ไกล จากหมู่บ้านนัก เช่นปลูกไว้ในป่าไกล้โคนต้นไม้ไหญ่ หรือปลูกไว้ที่นาที่หนองน้ำเมื่อมีเรื่องเดือดร้อนใจชาวบ้านจะไปประกอบพิธีเซ่นไหว้หรือเลี้ยงผีตามเทศกาล เช่นเลี้ยงผีปู่ตาก่อนลงมือทำนา เป็นต้น ตูบผีจะมีขนาดเล็กมาก ภายในตูบมีเครื่องเซ่น เช่น ดอกไม้ ธูปเทียน พวงมาลัย แก้วเหล้า จาน เครื่องเซ่นและบริวาร เช่น ช้าง ม้า วัว ควาย เป็ด ไก่ โดยปั้นเป็นรูปคล้ายตุ๊กตา ผู้ที่คอยดูแลตูบผีคือเฒ่าจ้ำ หรือหมอผีผู้ทำหน้าที่สืบสารระหว่างชาวบ้านกับผีศักดิ์สิทธิ์ ตูบคน เป็นที่อยู่อาศัยของคนมีหลายลักษณะเช่น ตูบต่อเล้า ตูบหย้า เถียงนา ผามหรือประรำดังรายละเอียดดัง ต่อไปนี้ - ตูบต่อเล้า เป็นสิ่งก่อสร้างที่อิงกับตัวเล้าข้าวลักษณะคล้ายเพิงหมาแหงนทั่ว ๆ ไป ด้านสูงอาศัยโครงสร้างของเล้าข้าวเป็นตัวยึดต่อยื่นหลังคาลาดต่ำลงไปด้านข้างของเล้า แล้วใช้ไม้เสาตั้งรับ 2-3 ต้น ความกว้างของตูบต่อเล้าประมาณสองเมตรยาวสามเมตรครึ่ง วิธีสร้างมักใช้วิธีผูกหรือมัดคล้ายกับเรือนเครื่องผูก เป็นที่อยู่อาศัยของครอบครัวใหม่ที่เริ่มต้นชีวิตใหม่ - ตูบต่อบ้าน เป็นสิ่งก่อสร้างที่อิงกับตัวบ้านมีลักษณะคล้ายตูบต่อเล้า วัสดุที่ใช้ไม่ถาวรเพียงแต่สร้างต่อจากตัวบ้านให้เป็นที่อยู่อาศัยของครอบครัวซึ่งแต่งงานใหม่ที่กำลังเตรียมจะสร้างเรือน หรือเป็นที่พักร้อนต้อนรับแขก หรือเก็บสิ่งของ - ตูบเหย้า เป็นเรือนเล็ก ๆ ที่สร้างเฉพาะตัวไม่อาศัยอาคารอื่นเพื่อเป็นที่อยู่ของคนจนหรือครอบครัวใหม่ วัสดุที่ใช้ใม่พิถีพิถันนัก อาจปลูกแบบเรือนเครื่องผูกเรือเครื่องสับก็ได้ ส่วนประกอบของตูบเหย้ามีดังนี้ เสา โดยทั่วไปใช้ได้ทั้งไม้เนื้อแข็งและไม้เนื้ออ่อนขนาดไม่ใหญ่นัก ถ้ามีการยกพื้นเตี้ย ๆ จะใช้เสาค้ำหรือเสาตอกม้อก็ได้ บางครั้งใช้ไม้ใผ่และกิ่งไม้ขนาดใหญ่เป็นเสาเมื่อนำโครงสร้างอื่นมาประกอบใช้วิธี บาก สอด หรือผูกมักด้วยเชือกด้วยหวายหรือด้วยเครือซูดก็ได้ ขางหรือคาน เป็นโครงสร้างของเรือนที่รับน้ำหนัก พื้นวัสดุที่ใช้เป็นในเนื้อแข็งกรณีที่เป็นตูบอาจใช้ใม้ไผ่ทั้งลำ หน้าต่อไป


แหล่งข้อมูล ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร สำนักวิทยบริการ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม