ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร

         3. สถุปกลุ่มพระธาตุบังพวน สถุปกลุ่มนี้แบบอย่างจากสถูปเจดีย์ล้านนาโดยพระเจ้าใชยเชษฐาธิราชซึ่งเคยครองเมืองเชียงใหม่ สองปีก่อนที่จะครองราชย์ที่ล้านช้างเป็นผู้สร้างกลุ่มสถูปทรงปราสาทยอดเจีย์ลักษณะของพระธาตุบังพวนมีดังนี้
                 ฐาน ประกอบด้วย ฐานเขียงผังสี่เหลี่ยมจัตุรัส หนึ่งชั้นต่อด้วยฐานหน้ากระดานในผังสี่เหลี่ยมย่อมุม ซ้อนกันสองชั้น จากนั้นเป็นฐานบัวที่ทำส่วนบัวหงายเป็นแถบกลีบใหญ่ ส่วนที่เป็นท้องไม้เป็นบัวคว่ำของฐานบัวทำเรียบไม่เป็นกลีบบัวประดิษฐ์เหมือนส่วนที่เป็นบัวหงาย ถัดลงไปเป็นส่วนกระดาษนำกลีบบัวประดิษฐ์มาประดับโดยรอบและมีกลีบแทรกเหมือนกับส่วนที่เป็นบัวหงาย ใต้ลงมาเป็นบัวคว่ำเรียบเหมือนกับส่วนบัวคว่ำตอนบน พิจารณาจากฐานบัวชุดนี้เห็นว่าทำส่วนบัวคว่ำสองชั้นแต่คั่นกลางระหว่างชั้นแรกกับชั้นที่สองด้วยแถบกลีบบัว ประดิษฐ์โดยรอบส่วนที่เป็นบัวหงายกลีบใหญ่แต่ละกลีบต่อเชื่อมกัน
                เรื่อนธาตุ อยู่ในผังสี่เหลี่ยมจัตุรัสออกซุ้มในแต่ละด้านเพื่อให้รับกับซุ้มจระนำที่ยื่นออกมาทั้งสี่ด้าน ส่วนฐานของเรือนธาตุประกอบด้วยหน้ากระดานบัวคว่ำบัวหงายผนังเรือนธาตุทำเรียงสูงขึ้นไปตอนบนแล้ว จึงถือบัวรัดเกล้าต่อด้วยหลังคายอด เริ่มจากหนังสือคาซึ่งทำเป็นฐานบัวรองรับแท่งสี่เหลี่ยมที่มีลักษณะคล้ายองค์ระฆังในผังสี่เหลี่ยม ต่อด้วยปล้องไฉนที่เป็นแผ่นกลมสามซ้อนกันแล้วซึ่งเป็นปลีในผังสี่เหลี่ยมคั่นด้วยแถวกลีบบัวเล็ก ๆ แล้วถึงปลียอดเม็ดน้ำค้างปักฉันตเล็ก ๆ ไว้ตอนบนสุด
         4. สถูปแบบพระธาตุก่องข้าวน้อย สถูปกลุ่มนี้ปรากฏในจังหวัดยโสธร และบางอำเภอในจังหวัดร้อยเอ็ด พระธาตุก่องข้าวน้อยตั้งอยู่ด้านเหนือของถนนแจ้งสนิท เลยหมู่บ้านตาดทอง ต.ตาดทอง อ.เมือง จังหวัดยโสธร ลักษณะของสถูปเป็นดังนี้
              ฐาน ฐานองค์พระธาตุตั้งอยู่บนฐานเขียงเตี้ย ๆ ผังสี่เหลี่ยมจัตุรัสล้อมรอบด้านกำแพงแก้วเหนือฐานเขียงขึ้นไปเป็นฐานบัวซ้อนกันสองชั้น ชั้นแรกใช้เส้นลวดต่อเชื่อมระหว่างบังคว่ำบัวหงาย ส่วนฐานบัวที่สองทำส่วนบำคว่ำยืดให้ยาวออกเล็กน้อย ซึ่งได้รับการบูรณะโดยกรมศิลปากร
              เรือนธาตุ ประกอบด้วยซุ้มจระนำทิศทั้งสี่ด้านไม่มีทางเข้า ภายในซุ้มไม่ได้ปะดับอะไร ส่วนฐานเรือนธาตุประกอบด้วยบัวคว่ำ คั่นด้วยอกไก่แลัวจึงเป็นบัวหงายที่ตวัดปลายงอขึ้นรับกับส่วนลาดเอียงต่อด้วยเส้นลวดมีลักษณะคล้ายอกไก่ซ้อนกันสองชั้นแล้วถึงปลายงอนตอนล่างเรียบตลอดขึ้นไป จนถึงปลายงอน ผนังเรือนธาตุระหว่างปลายงอนล่างกับปลายงอนบนเป็นเส้นโค้งเว้าเข้าด้านในเล็กน้อย เชิงบาทประกอบด้วยบัวหงายซ้อนกันสองชั้นคั่นกลางด้วยเส้นลวดที่มีลักษณะคล้ายอกไก่ คั่นส่วนที่เป็นบัวหงายแทนเหนือขึ้นไปจึงเป็นหน้ากระดานหลังคาซุ้มเรือนธาตุทำเป็นซุ้มเล็ก ๆ ซ้อนกันขึ้นไปมีลักษณะเป็นสถูปซ้อนลดหลั่นกันยอดสุดของหลังคาซุ้มทำปลายแหลม

ก่อนหน้านี้ หน้าต่อไป







	สถูป
	เมนู
	3. สถุปกลุ่มพระธาตุบังพวน สถุปกลุ่มนี้แบบอย่างจากสถูปเจดีย์ล้านนาโดยพระเจ้าใชยเชษฐาธิราชซึ่งเคยครองเมืองเชียงใหม่ สองปีก่อนที่จะครองราชย์ที่ล้านช้างเป็นผู้สร้างกลุ่มสถูปทรงปราสาทยอดเจีย์ลักษณะของพระธาตุบังพวนมีดังนี้ ฐาน ประกอบด้วย ฐานเขียงผังสี่เหลี่ยมจัตุรัส หนึ่งชั้นต่อด้วยฐานหน้ากระดานในผังสี่เหลี่ยมย่อมุม ซ้อนกันสองชั้น จากนั้นเป็นฐานบัวที่ทำส่วนบัวหงายเป็นแถบกลีบใหญ่ ส่วนที่เป็นท้องไม้เป็นบัวคว่ำของฐานบัวทำเรียบไม่เป็นกลีบบัวประดิษฐ์เหมือนส่วนที่เป็นบัวหงาย ถัดลงไปเป็นส่วนกระดาษนำกลีบบัวประดิษฐ์มาประดับโดยรอบและมีกลีบแทรกเหมือนกับส่วนที่เป็นบัวหงาย ใต้ลงมาเป็นบัวคว่ำเรียบเหมือนกับส่วนบัวคว่ำตอนบน พิจารณาจากฐานบัวชุดนี้เห็นว่าทำส่วนบัวคว่ำสองชั้นแต่คั่นกลางระหว่างชั้นแรกกับชั้นที่สองด้วยแถบกลีบบัว ประดิษฐ์โดยรอบส่วนที่เป็นบัวหงายกลีบใหญ่แต่ละกลีบต่อเชื่อมกัน เรื่อนธาตุ อยู่ในผังสี่เหลี่ยมจัตุรัสออกซุ้มในแต่ละด้านเพื่อให้รับกับซุ้มจระนำที่ยื่นออกมาทั้งสี่ด้าน ส่วนฐานของเรือนธาตุประกอบด้วยหน้ากระดานบัวคว่ำบัวหงายผนังเรือนธาตุทำเรียงสูงขึ้นไปตอนบนแล้ว จึงถือบัวรัดเกล้าต่อด้วยหลังคายอด เริ่มจากหนังสือคาซึ่งทำเป็นฐานบัวรองรับแท่งสี่เหลี่ยมที่มีลักษณะคล้ายองค์ระฆังในผังสี่เหลี่ยม ต่อด้วยปล้องไฉนที่เป็นแผ่นกลมสามซ้อนกันแล้วซึ่งเป็นปลีในผังสี่เหลี่ยมคั่นด้วยแถวกลีบบัวเล็ก ๆ แล้วถึงปลียอดเม็ดน้ำค้างปักฉันตเล็ก ๆ ไว้ตอนบนสุด 4. สถูปแบบพระธาตุก่องข้าวน้อย สถูปกลุ่มนี้ปรากฏในจังหวัดยโสธร และบางอำเภอในจังหวัดร้อยเอ็ด พระธาตุก่องข้าวน้อยตั้งอยู่ด้านเหนือของถนนแจ้งสนิท เลยหมู่บ้านตาดทอง ต.ตาดทอง อ.เมือง จังหวัดยโสธร ลักษณะของสถูปเป็นดังนี้ ฐาน ฐานองค์พระธาตุตั้งอยู่บนฐานเขียงเตี้ย ๆ ผังสี่เหลี่ยมจัตุรัสล้อมรอบด้านกำแพงแก้วเหนือฐานเขียงขึ้นไปเป็นฐานบัวซ้อนกันสองชั้น ชั้นแรกใช้เส้นลวดต่อเชื่อมระหว่างบังคว่ำบัวหงาย ส่วนฐานบัวที่สองทำส่วนบำคว่ำยืดให้ยาวออกเล็กน้อย ซึ่งได้รับการบูรณะโดยกรมศิลปากร เรือนธาตุ ประกอบด้วยซุ้มจระนำทิศทั้งสี่ด้านไม่มีทางเข้า ภายในซุ้มไม่ได้ปะดับอะไร ส่วนฐานเรือนธาตุประกอบด้วยบัวคว่ำ คั่นด้วยอกไก่แลัวจึงเป็นบัวหงายที่ตวัดปลายงอขึ้นรับกับส่วนลาดเอียงต่อด้วยเส้นลวดมีลักษณะคล้ายอกไก่ซ้อนกันสองชั้นแล้วถึงปลายงอนตอนล่างเรียบตลอดขึ้นไป จนถึงปลายงอน ผนังเรือนธาตุระหว่างปลายงอนล่างกับปลายงอนบนเป็นเส้นโค้งเว้าเข้าด้านในเล็กน้อย เชิงบาทประกอบด้วยบัวหงายซ้อนกันสองชั้นคั่นกลางด้วยเส้นลวดที่มีลักษณะคล้ายอกไก่ คั่นส่วนที่เป็นบัวหงายแทนเหนือขึ้นไปจึงเป็นหน้ากระดานหลังคาซุ้มเรือนธาตุทำเป็นซุ้มเล็ก ๆ ซ้อนกันขึ้นไปมีลักษณะเป็นสถูปซ้อนลดหลั่นกันยอดสุดของหลังคาซุ้มทำปลายแหลม ก่อนหน้านี้ หน้าต่อไป


แหล่งข้อมูล ศูนย์สารนิเทศอีสานสิรินธร สำนักวิทยบริการ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม